An Toàn khi có Lũ Quét: Đối phó với Các Hiện tượng Thời tiết Sa mạc Toàn cầu

Sa mạc, thường được coi là những cảnh quan khô cằn và hoang vắng, lại có thể dễ bị ảnh hưởng một cách đáng ngạc nhiên bởi một trong những hiện tượng thời tiết nguy hiểm nhất của tự nhiên: lũ quét. Mặc dù việc thiếu mưa có thể gợi ý điều ngược lại, nhưng các đặc điểm độc đáo của địa hình sa mạc và lượng mưa không thường xuyên nhưng dữ dội khiến những khu vực này trở thành địa điểm chính cho các trận lũ lụt đột ngột và tàn phá. Hướng dẫn này nhằm cung cấp sự hiểu biết toàn diện về rủi ro lũ quét ở các sa mạc trên toàn thế giới, trang bị cho bạn kiến thức và chiến lược để giữ an toàn.

Hiểu về Hiện tượng Lũ quét trên Sa mạc

Nguyên nhân Gây ra Lũ quét ở Sa mạc là gì?

Một số yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ lũ quét trong môi trường sa mạc:

• Thảm thực vật thưa thớt: Không giống như rừng hoặc đồng cỏ, sa mạc có thảm thực vật hạn chế để hấp thụ nước mưa. Điều này có nghĩa là một tỷ lệ lớn hơn của lượng mưa sẽ chảy trên bề mặt.
• Đất không thấm nước: Đất sa mạc thường bị nén chặt và khô, khiến nước khó thấm vào. Độ thấm thấp này làm tăng dòng chảy bề mặt.
• Mưa đột ngột và dữ dội: Mặc dù sa mạc nhận được ít mưa tổng thể, các sự kiện mưa có thể cực kỳ dữ dội khi chúng xảy ra. Những trận mưa xối xả này có thể nhanh chóng làm quá tải các hệ thống thoát nước.
• Địa hình dốc: Nhiều sa mạc có đặc trưng là các vùng núi và hẻm núi. Các sườn dốc làm tăng tốc độ dòng chảy của nước, tăng sức mạnh xói mòn và tốc độ lũ phát triển.
• Lòng sông cạn (Arroyos và Wadis): Những lòng sông khô cạn này, phổ biến trong cảnh quan sa mạc, có thể nhanh chóng biến thành những dòng nước xiết hung dữ trong một trận lũ quét. Mọi người có thể vô tình cắm trại hoặc di chuyển trong những khu vực này mà không biết về nguy hiểm sắp xảy ra. Arroyos phổ biến ở vùng Tây Nam Hoa Kỳ, trong khi Wadis được tìm thấy ở Bắc Phi và Trung Đông.

Các Ví dụ Toàn cầu về Lũ quét trên Sa mạc

Lũ quét là một mối quan ngại toàn cầu ở các vùng sa mạc. Dưới đây là một vài ví dụ:

• Sa mạc Atacama, Chile: Mặc dù là một trong những nơi khô cằn nhất trên Trái đất, Atacama vẫn định kỳ bị ảnh hưởng bởi các sự kiện mưa lớn gây ra lũ quét tàn phá. Vào năm 2015, một trận lũ nghiêm trọng đã ảnh hưởng đến khu vực, gây ra thiệt hại và tử vong trên diện rộng.
• Sa mạc Sahara, Bắc Phi: Mặc dù nói chung là khô hạn, Sahara có thể trải qua những trận mưa lớn đột ngột dẫn đến lũ quét ở các wadis và các khu vực trũng thấp. Những trận lũ này có thể làm gián đoạn các tuyến giao thông và cô lập các cộng đồng.
• Vùng Tây Nam Hoa Kỳ (Arizona, New Mexico, Utah): Khu vực này dễ xảy ra lũ quét, đặc biệt là trong mùa gió mùa (tháng 7-tháng 9). Các hẻm núi và lòng sông cạn trở nên cực kỳ nguy hiểm trong những sự kiện này.
• Sa mạc Ả Rập: Sự phát triển đô thị ở các khu vực sa mạc, như Dubai và các thành phố khác, đã làm thay đổi các mô hình thoát nước tự nhiên, làm tăng nguy cơ lũ quét sau những cơn mưa không thường xuyên nhưng dữ dội.
• Vùng hẻo lánh của Úc (Outback): Mặc dù có khí hậu khô hạn, các cơn giông cục bộ có thể gây ra lũ quét đáng kể, đặc biệt là ở các con lạch và hệ thống sông tạm thời.

Hiểu về Các Rủi ro

Tại sao Lũ quét Lại Nguy hiểm đến vậy?

Lũ quét gây ra một số nguy hiểm đáng kể:

• Tốc độ và sự đột ngột: Chúng phát triển nhanh chóng, thường trong vòng vài phút hoặc vài giờ sau sự kiện mưa. Điều này khiến có rất ít thời gian để cảnh báo hoặc sơ tán.
• Dòng chảy mạnh mẽ: Nước trong một trận lũ quét có thể di chuyển với lực cực mạnh, có khả năng cuốn trôi xe cộ, cơ sở hạ tầng và cả con người.
• Mảnh vỡ: Lũ quét thường mang theo một lượng lớn mảnh vỡ, bao gồm đá, cây cối và các vật thể khác, có thể gây ra thiệt hại và thương tích đáng kể.
• Tầm nhìn hạn chế: Nước bùn và các dòng suối đầy mảnh vỡ khiến khó nhìn thấy các mối nguy hiểm bên dưới bề mặt, chẳng hạn như các vật thể bị ngập hoặc những thay đổi về địa hình.
• Sự hẻo lánh: Môi trường sa mạc thường hẻo lánh, gây khó khăn cho các dịch vụ khẩn cấp tiếp cận những người bị ảnh hưởng bởi lũ quét.

Ai là người có nguy cơ?

Các nhóm sau đây đặc biệt dễ bị tổn thương trước các mối nguy hiểm từ lũ quét ở các vùng sa mạc:

• Người đi bộ đường dài và cắm trại: Những người tham gia các hoạt động ngoài trời trong hẻm núi, lòng sông cạn hoặc gần các lòng sông khô có nguy cơ cao.
• Cư dân ở các khu vực trũng thấp: Những người sống ở các khu vực dễ bị ngập lụt rất dễ bị tổn thương, đặc biệt là những người ở trong các khu định cư không chính thức hoặc nhà ở được xây dựng kém chất lượng.
• Khách du lịch: Người lái xe cố gắng băng qua các con đường hoặc đường thủy bị ngập có thể bị cuốn trôi.
• Nông dân và chủ trang trại: Công nhân nông nghiệp và gia súc có nguy cơ ở các khu vực dễ bị ngập lụt.
• Cộng đồng bản địa: Các cộng đồng truyền thống phụ thuộc vào tài nguyên sa mạc thường bị ảnh hưởng không cân xứng bởi các thảm họa thiên nhiên do cơ sở hạ tầng hạn chế và khả năng tiếp cận thông tin.

An Toàn Lũ Quét: Phòng ngừa và Chuẩn bị

Trước khi đi: Lên kế hoạch và Chuẩn bị

Lập kế hoạch đúng đắn là rất quan trọng để giảm thiểu rủi ro lũ quét:

• Kiểm tra dự báo thời tiết: Trước khi đi vào sa mạc, hãy luôn kiểm tra dự báo thời tiết, đặc biệt chú ý đến khả năng có giông bão hoặc mưa lớn. Sử dụng các nguồn thời tiết đáng tin cậy dành riêng cho khu vực bạn đến thăm, chẳng hạn như các cơ quan khí tượng quốc gia.
• Nhận biết các cảnh báo và theo dõi lũ lụt: Hiểu sự khác biệt giữa theo dõi lũ lụt (điều kiện thuận lợi cho lũ lụt) và cảnh báo lũ lụt (lũ lụt sắp xảy ra hoặc đang xảy ra).
• Biết rõ địa hình: Nghiên cứu bản đồ khu vực và xác định các vùng có nguy cơ ngập lụt, lòng sông cạn và các tuyến đường thoát hiểm.
• Thông báo cho ai đó về kế hoạch của bạn: Hãy cho ai đó biết lịch trình và thời gian dự kiến trở về của bạn.
• Chuẩn bị đồ dùng thiết yếu: Mang theo bộ sơ cứu, bản đồ và la bàn, đèn pin, thêm thức ăn và nước uống, và một thiết bị liên lạc (điện thoại vệ tinh hoặc thiết bị định vị cá nhân) trong trường hợp khẩn cấp. Cân nhắc mang theo một đài radio thời tiết.
• Học các kỹ năng sơ cứu cơ bản và sinh tồn: Biết cách xử lý vết thương và định hướng trong sa mạc có thể cứu sống bạn.

Trong Chuyến đi của bạn: Giữ An toàn

Nếu bạn đang ở trong sa mạc và có nguy cơ xảy ra lũ quét, hãy thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:

• Theo dõi thời tiết: Chú ý đến các điều kiện thời tiết thay đổi, chẳng hạn như trời tối sầm, sấm hoặc chớp.
• Tránh các khu vực trũng thấp: Tránh xa các hẻm núi, lòng sông cạn và các lòng sông khô.
• Tìm nơi cao hơn: Nếu bạn thấy hoặc nghe thấy dấu hiệu của một trận lũ quét, hãy ngay lập tức di chuyển đến nơi cao hơn.
• Không bao giờ lái xe qua vùng nước lũ: Quay đầu lại, đừng đi vào chỗ ngập! Hầu hết các ca tử vong liên quan đến lũ lụt xảy ra khi mọi người cố gắng lái xe qua các con đường bị ngập. Ngay cả nước nông cũng có thể cuốn trôi một chiếc xe.
• Nhận thức về môi trường xung quanh bạn: Theo dõi mực nước dâng, sự thay đổi màu nước và các mảnh vỡ trôi nổi.
• Nếu bị kẹt trong lũ: Nếu bạn bị kẹt trong một trận lũ quét, hãy cố gắng bám vào một thứ gì đó chắc chắn, chẳng hạn như một cái cây hoặc một tảng đá lớn. Giữ bình tĩnh và chờ cứu hộ. Nếu bạn đang ở trong một chiếc xe, hãy rời khỏi nó và tìm nơi cao hơn.

An Toàn Lũ Quét: Các Tình huống Cụ thể

Đi bộ đường dài và Cắm trại

Người đi bộ đường dài và cắm trại đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi lũ quét. Dưới đây là một số mẹo an toàn cụ thể:

• Tránh đi bộ trong hẻm núi trong các sự kiện mưa tiềm tàng: Ngay cả khi trời không mưa ở nơi bạn đang ở, mưa ở thượng nguồn có thể gây ra lũ quét trong hẻm núi.
• Chọn địa điểm cắm trại một cách khôn ngoan: Chọn các địa điểm cắm trại trên vùng đất cao, cách xa các lòng sông cạn hoặc lòng sông khô.
• Nhận thức về địa hình hẻm núi: Hiểu cách các hẻm núi có thể dẫn nước và khuếch đại tác động của một trận lũ quét.
• Mang theo còi: Còi có thể được sử dụng để ra hiệu cầu cứu nếu bạn bị mắc kẹt.

Lái xe

Lái xe ở các khu vực sa mạc trong các sự kiện lũ quét tiềm tàng đòi hỏi sự cẩn trọng cao độ:

• Không bao giờ lái xe qua các con đường bị ngập lụt: Như đã đề cập trước đây, Quay đầu lại, đừng đi vào chỗ ngập! Độ sâu của nước rất khó đoán, và nền đường có thể đã bị cuốn trôi.
• Cẩn thận với các rãnh thoát nước và các điểm giao cắt nước thấp: Những khu vực này đặc biệt dễ bị ngập lụt.
• Nếu xe của bạn bị chết máy trong vùng nước lũ: Rời khỏi xe ngay lập tức và tìm nơi cao hơn.
• Thận trọng trên các con đường đất: Các con đường đất có thể trở nên không thể đi qua trong và sau các sự kiện mưa.

Khu vực đô thị

Sự phát triển đô thị ở các vùng sa mạc có thể làm trầm trọng thêm nguy cơ lũ quét:

• Nhận thức về các hệ thống thoát nước đô thị: Hiểu cách các cống thoát nước mưa và các cơ sở hạ tầng khác hoạt động khi có mưa lớn.
• Tránh các khu vực trũng thấp: Tránh xa các đường hầm và các khu vực khác dễ bị ngập lụt.
• Theo dõi các cảnh báo khẩn cấp địa phương: Chú ý đến tin tức địa phương và các chương trình phát thanh khẩn cấp.
• Báo cáo các cống bị tắc: Báo cáo bất kỳ cống thoát nước mưa bị tắc hoặc các vấn đề thoát nước khác cho chính quyền địa phương.

Chiến lược Giảm thiểu Dài hạn

Sự chuẩn bị của Cộng đồng

Việc giảm thiểu lũ quét hiệu quả đòi hỏi sự chuẩn bị ở cấp cộng đồng:

• Hệ thống cảnh báo sớm: Phát triển và triển khai các hệ thống cảnh báo sớm cung cấp cảnh báo kịp thời cho người dân. Sử dụng các kênh liên lạc đa dạng (SMS, radio, còi báo động, ứng dụng di động).
• Quản lý vùng ngập lụt: Thực hiện các quy định hạn chế phát triển ở các khu vực dễ bị ngập lụt.
• Cải thiện cơ sở hạ tầng: Đầu tư vào cơ sở hạ tầng thoát nước để quản lý dòng chảy nước mưa. Điều này bao gồm cống, kênh và các bể chứa. Cân nhắc sử dụng vỉa hè thấm nước để tăng khả năng thấm.
• Các chiến dịch giáo dục công chúng: Giáo dục công chúng về rủi ro lũ quét và các biện pháp an toàn. Nhắm mục tiêu đến các nhóm dân cư dễ bị tổn thương với thông tin phù hợp.
• Lập kế hoạch ứng phó khẩn cấp: Phát triển các kế hoạch ứng phó khẩn cấp toàn diện phác thảo các quy trình sơ tán và phân bổ nguồn lực.
• Đào tạo cộng đồng: Tiến hành các cuộc diễn tập huấn luyện thường xuyên cho những người ứng phó khẩn cấp và các thành viên cộng đồng.

Những Lưu ý về Biến đổi Khí hậu

Biến đổi khí hậu dự kiến sẽ làm trầm trọng thêm nguy cơ lũ quét ở nhiều vùng sa mạc:

• Tăng tần suất các sự kiện thời tiết cực đoan: Các mô hình khí hậu dự đoán rằng nhiều vùng sa mạc sẽ trải qua các sự kiện mưa dữ dội hơn, làm tăng khả năng xảy ra lũ quét.
• Thay đổi trong mô hình mưa: Các mô hình mưa bị thay đổi có thể dẫn đến lũ lụt khó lường và cục bộ hơn.
• Tăng tỷ lệ bay hơi: Nhiệt độ cao hơn có thể dẫn đến tăng tỷ lệ bay hơi, làm khô đất hơn nữa và tăng dòng chảy trong các sự kiện mưa.
• Giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu: Hỗ trợ các sáng kiến và chính sách nhằm giảm thiểu biến đổi khí hậu để giảm nguy cơ dài hạn của các sự kiện thời tiết cực đoan.

Các Trường hợp Nghiên cứu: Học hỏi từ Những Thảm họa trong Quá khứ

Việc xem xét các sự kiện lũ quét trong quá khứ có thể cung cấp những bài học quý giá để cải thiện sự chuẩn bị và ứng phó.

Trận lụt hẻm núi Big Thompson năm 1976, Colorado, Hoa Kỳ

Trận lũ quét tàn khốc này đã cướp đi sinh mạng của 144 người. Nó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu địa hình hẻm núi và bản chất nhanh chóng của lũ quét ở địa hình miền núi. Nó đã dẫn đến những cải tiến đáng kể trong hệ thống dự báo và cảnh báo lũ lụt trong khu vực.

Lũ lụt Pakistan năm 2010

Mặc dù không phải là một trận lụt hoàn toàn ở sa mạc, lưu vực sông Indus, bao gồm các vùng khô cằn và bán khô cằn, đã trải qua trận lụt thảm khốc ảnh hưởng đến hàng triệu người. Sự kiện này đã nhấn mạnh sự脆弱 của các khu vực đông dân cư trước mưa lớn cực đoan và những thách thức trong việc quản lý các cuộc sơ tán quy mô lớn.

Lũ lụt sa mạc Atacama năm 2015, Chile

Sự kiện này đã chứng minh sự脆弱 bất ngờ của ngay cả những sa mạc khô cằn nhất đối với lũ quét. Nó nhấn mạnh tầm quan trọng của sự chuẩn bị ngay cả ở những vùng có lượng mưa thấp trong lịch sử. Trận lụt đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho cơ sở hạ tầng và làm gián đoạn các hoạt động khai thác mỏ, một phần quan trọng của nền kinh tế Chile.

Kết luận

Lũ quét trong môi trường sa mạc là một mối nguy hiểm nghiêm trọng, gây ra những rủi ro đáng kể cho tính mạng và tài sản. Bằng cách hiểu các nguyên nhân, rủi ro và các biện pháp an toàn được nêu trong hướng dẫn này, các cá nhân, cộng đồng và chính phủ có thể hợp tác để giảm thiểu tác động của những sự kiện tàn khốc này. Hãy nhớ luôn kiểm tra dự báo thời tiết, nhận thức về môi trường xung quanh và không bao giờ đánh giá thấp sức mạnh của nước. Sự chuẩn bị và nhận thức là chìa khóa để giữ an toàn trước lũ quét sa mạc. Hãy cập nhật thông tin, cảnh giác và giữ an toàn.

Những điểm chính cần ghi nhớ:

• Sa mạc dễ bị lũ quét một cách đáng ngạc nhiên do thảm thực vật thưa thớt, đất không thấm nước và mưa lớn.
• Lũ quét phát triển nhanh chóng và mang theo dòng chảy mạnh cùng các mảnh vỡ.
• Luôn kiểm tra dự báo thời tiết trước khi đi vào sa mạc.
• Tránh các khu vực trũng thấp và tìm nơi cao hơn nếu có nguy cơ lũ lụt.
• Không bao giờ lái xe qua vùng nước lũ. Quay đầu lại, đừng đi vào chỗ ngập!
• Sự chuẩn bị của cộng đồng và giảm thiểu biến đổi khí hậu là điều cần thiết cho sự an toàn lâu dài.