ભૂગર્ભ જળ પ્રણાલીઓ: સંસાધન સંચાલન પર વૈશ્વિક પરિપ્રેક્ષ્ય

પાણી જીવન માટે અનિવાર્ય છે, અને સ્વચ્છ, વિશ્વસનીય જળ સ્ત્રોતોની ઉપલબ્ધતા એ મૂળભૂત માનવ જરૂરિયાત છે. જ્યારે નદીઓ અને સરોવરો જેવા સપાટીના જળ સંસાધનો સહેલાઈથી દેખાય છે, ત્યારે એક વિશાળ અને ઘણીવાર અવગણવામાં આવતો જળાશય આપણા પગ નીચે આવેલો છે: ભૂગર્ભ જળ પ્રણાલીઓ. આ પ્રણાલીઓ, જેને ભૂજળ પ્રણાલીઓ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે વિશ્વભરમાં પીવા, ખેતી, ઉદ્યોગ અને પર્યાવરણીય તંત્રો માટે પાણી પૂરું પાડવામાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવે છે. આ લેખ ભૂગર્ભ જળ પ્રણાલીઓના મહત્વ, તેઓ જે પડકારોનો સામનો કરે છે, અને વૈશ્વિક પરિપ્રેક્ષ્યથી તેમના ટકાઉ સંચાલન માટેની વ્યૂહરચનાઓનું અન્વેષણ કરે છે.

ભૂગર્ભ જળ પ્રણાલીઓને સમજવું

ભૂગર્ભ જળ પ્રણાલીઓ એ જટિલ ભૌગોલિક રચનાઓ છે જે પાણીનો સંગ્રહ અને પ્રસારણ કરે છે. તેમના મૂળભૂત સિદ્ધાંતોને સમજવું અસરકારક સંચાલન માટે આવશ્યક છે:

• જલભર (Aquifers): આ ભૌગોલિક રચનાઓ છે, જે સામાન્ય રીતે રેતી, કાંકરી અથવા તિરાડવાળા ખડકોથી બનેલી હોય છે, જે પાણીનો નોંધપાત્ર જથ્થો સંગ્રહ અને પ્રસારિત કરી શકે છે. જલભર એ ભૂજળના પ્રાથમિક સ્ત્રોત છે.
• રિચાર્જ (Recharge): આ તે પ્રક્રિયા છે જેના દ્વારા પાણી જલભરમાં પ્રવેશે છે. રિચાર્જ કુદરતી રીતે વરસાદના પાણીના ઝમણ દ્વારા અથવા ઇન્જેક્શન કુવાઓ અથવા ઇન્ફિલ્ટ્રેશન બેસિન જેવી કૃત્રિમ પદ્ધતિઓ દ્વારા થઈ શકે છે.
• ડિસ્ચાર્જ (Discharge): આ તે પ્રક્રિયા છે જેના દ્વારા પાણી જલભરમાંથી બહાર નીકળે છે. ડિસ્ચાર્જ કુદરતી ઝરણાં, નદીઓ દ્વારા અથવા માનવ દ્વારા કુવાઓ મારફતે નિષ્કર્ષણ દ્વારા થઈ શકે છે.
• જળ સ્તર (Water Table): એક અમર્યાદિત જલભરમાં સંતૃપ્ત ક્ષેત્રની ઉપલી સપાટી.
• સીમિત જલભર (Confined Aquifers): એવા જલભર જે ઉપર અને નીચે માટી જેવા અભેદ્ય સ્તરોથી ઘેરાયેલા હોય છે. આ જલભર ઘણીવાર દબાણ હેઠળ હોય છે, અને તેમાં ખોદવામાં આવેલા કુવાઓમાં આર્ટેશિયન પ્રવાહ (પાણી પમ્પિંગ વિના જલભરની ટોચથી ઉપર આવે છે) જોવા મળી શકે છે.

એક જલભરમાં સંગ્રહિત પાણીનો જથ્થો તેની છિદ્રાળુતા (ખડક અથવા કાંપમાં ખુલ્લી જગ્યાનો જથ્થો) અને પારગમ્યતા (ખડક અથવા કાંપની પાણી પ્રસારિત કરવાની ક્ષમતા) પર આધાર રાખે છે. ઉચ્ચ છિદ્રાળુતા અને પારગમ્યતા ધરાવતા જલભર પાણીનો મોટો જથ્થો સંગ્રહ અને મુક્ત કરી શકે છે.

ભૂગર્ભ જળ પ્રણાલીઓનું મહત્વ

ભૂગર્ભ જળ પ્રણાલીઓ ઘણા કારણોસર મહત્વપૂર્ણ છે:

• પીવાના પાણીનો પુરવઠો: ભૂજળ વિશ્વભરના અબજો લોકો માટે પીવાના પાણીનો મુખ્ય સ્ત્રોત છે. ઘણા પ્રદેશોમાં, ખાસ કરીને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં, તે પીવાલાયક પાણીનો પ્રાથમિક અથવા એકમાત્ર સ્ત્રોત છે. ઉદાહરણ તરીકે, આફ્રિકા અને એશિયાના ઘણા ભાગોમાં, સમુદાયો તેમની દૈનિક પાણીની જરૂરિયાતો માટે કુવાઓ અને બોરવેલ પર ભારે નિર્ભર છે. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને યુરોપ જેવા વિકસિત દેશોમાં પણ, ભૂજળ પીવાના પાણીના પુરવઠાનો નોંધપાત્ર હિસ્સો પૂરો પાડે છે.
• કૃષિ સિંચાઈ: ભૂજળનો વ્યાપકપણે સિંચાઈ માટે ઉપયોગ થાય છે, ખાસ કરીને શુષ્ક અને અર્ધ-શુષ્ક પ્રદેશોમાં. તે પાકના ઉત્પાદન માટે એક વિશ્વસનીય જળ સ્ત્રોત પૂરો પાડે છે, ખાસ કરીને સૂકા સમયગાળા દરમિયાન જ્યારે સપાટીનું પાણી દુર્લભ હોય છે. ભારત, ઉદાહરણ તરીકે, વૈશ્વિક સ્તરે સિંચાઈ માટે ભૂજળનો સૌથી મોટો ઉપયોગકર્તા છે. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં ઓગલ્લાલા જલભર (Ogallala Aquifer) હાઈ પ્લેઇન્સ પ્રદેશ માટે સિંચાઈના પાણીનો એક નિર્ણાયક સ્ત્રોત છે.
• ઔદ્યોગિક પ્રક્રિયાઓ: ઘણા ઉદ્યોગો ઠંડક, સફાઈ અને ઉત્પાદન સહિત વિવિધ પ્રક્રિયાઓ માટે ભૂજળ પર આધાર રાખે છે. ખાસ કરીને ખાણ ઉદ્યોગને ઘણીવાર અયસ્ક પ્રક્રિયા અને ધૂળ દમન માટે મોટા પ્રમાણમાં ભૂજળની જરૂર પડે છે.
• પર્યાવરણીય તંત્રનો આધાર: ભૂજળનો નિકાલ ઘણા પર્યાવરણીય તંત્રોને ટકાવી રાખે છે, જેમાં ભેજવાળી જમીનો, નદીઓ અને ઝરણાંનો સમાવેશ થાય છે. આ પર્યાવરણીય તંત્રો વિવિધ વનસ્પતિ અને પ્રાણી પ્રજાતિઓ માટે નિવાસસ્થાન પૂરું પાડે છે. આ પર્યાવરણીય તંત્રોનું સ્વાસ્થ્ય ભૂજળના નિકાલની ગુણવત્તા અને જથ્થા પર આધાર રાખે છે.
• દુષ્કાળ સામે સ્થિતિસ્થાપકતા: ભૂજળ દુષ્કાળ સામે એક બફર પૂરું પાડે છે. ઓછા વરસાદના સમયગાળા દરમિયાન, ભૂજળના ભંડારનો ઉપયોગ સપાટીના પાણીના પુરવઠાને પૂરક બનાવવા અને ખેતી અને સમુદાયો પર દુષ્કાળની અસરોને ઘટાડવા માટે કરી શકાય છે.

ભૂગર્ભ જળ પ્રણાલીઓ સામેના પડકારો

તેમના મહત્વ હોવા છતાં, ભૂગર્ભ જળ પ્રણાલીઓ અસંખ્ય પડકારોનો સામનો કરે છે જે તેમના ટકાઉપણાને જોખમમાં મૂકે છે:

• અતિ-નિષ્કર્ષણ: ભૂજળનું વધુ પડતું પમ્પિંગ જલભરના ઘટાડા, જળ સ્તરોમાં ઘટાડો અને પમ્પિંગ ખર્ચમાં વધારો તરફ દોરી શકે છે. ભારે કિસ્સાઓમાં, અતિ-નિષ્કર્ષણ જમીન ધસી પડવાનું (જમીનની સપાટીનું ડૂબવું) અને દરિયાકાંઠાના જલભરમાં ખારા પાણીની ઘૂસણખોરીનું કારણ બની શકે છે. કેલિફોર્નિયા, મેક્સિકો સિટી અને જકાર્તાના કેટલાક ભાગો સહિત ઘણા પ્રદેશો વધુ પડતા ભૂજળ પમ્પિંગને કારણે જમીન ધસી પડવાનો અનુભવ કરી રહ્યા છે.
• પ્રદૂષણ: ભૂજળ કૃષિના વહેતા પાણી, ઔદ્યોગિક કચરો, ગટર અને લીક થતી ભૂગર્ભ સંગ્રહ ટાંકીઓ સહિત વિવિધ સ્ત્રોતોથી પ્રદૂષણ માટે સંવેદનશીલ છે. એકવાર દૂષિત થયા પછી, ભૂજળને સાફ કરવું મુશ્કેલ અને ખર્ચાળ છે. સામાન્ય ભૂજળ દૂષકોમાં નાઈટ્રેટ્સ, જંતુનાશકો, ભારે ધાતુઓ અને કાર્બનિક દ્રાવકોનો સમાવેશ થાય છે.
• આબોહવા પરિવર્તન: આબોહવા પરિવર્તન ભૂજળ પ્રણાલીઓને ઘણી રીતે અસર કરી રહ્યું છે. વરસાદની પેટર્નમાં ફેરફાર રિચાર્જ દરોને બદલી શકે છે, જે જલભરના ઘટાડા અથવા ભરપાઈ તરફ દોરી જાય છે. સમુદ્ર-સ્તરની વૃદ્ધિ દરિયાકાંઠાના જલભરમાં ખારા પાણીની ઘૂસણખોરીનું કારણ બની શકે છે. વધતું તાપમાન પાણીની માંગમાં પણ વધારો કરી શકે છે, જે ભૂજળ સંસાધનો પર વધારાનું દબાણ લાવે છે.
• ડેટા અને દેખરેખનો અભાવ: ઘણા પ્રદેશોમાં, ભૂજળ સ્તર, ગુણવત્તા અને વપરાશ પર પર્યાપ્ત ડેટાનો અભાવ છે. ડેટાનો આ અભાવ ભૂજળ પ્રણાલીઓના સ્વાસ્થ્યનું મૂલ્યાંકન કરવું અને અસરકારક સંચાલન વ્યૂહરચનાઓ વિકસાવવી મુશ્કેલ બનાવે છે. જાણકાર નિર્ણય લેવા માટે વ્યાપક ભૂજળ દેખરેખ નેટવર્ક આવશ્યક છે.
• નબળું શાસન અને સંચાલન: હિતધારકો વચ્ચે સંકલનના અભાવ સાથે અપૂરતા નિયમો અને અમલીકરણ, બિન-ટકાઉ ભૂજળ સંચાલન પદ્ધતિઓ તરફ દોરી શકે છે. ભૂજળ સંસાધનોનું રક્ષણ કરવા અને સમાન પહોંચ સુનિશ્ચિત કરવા માટે સ્પષ્ટ અને અમલીકરણ યોગ્ય નિયમોની જરૂર છે.

ભૂગર્ભ જળ પ્રણાલીઓના ટકાઉ સંચાલન માટેની વ્યૂહરચનાઓ

ભૂગર્ભ જળ પ્રણાલીઓના ટકાઉ સંચાલન માટે એક બહુપક્ષીય અભિગમની જરૂર છે જે ઉપર દર્શાવેલ પડકારોને સંબોધે છે:

• ભૂજળ દેખરેખ: જળ સ્તર, ગુણવત્તા અને વપરાશને ટ્રેક કરવા માટે વ્યાપક ભૂજળ દેખરેખ નેટવર્ક સ્થાપિત કરો. આ નેટવર્કના ડેટાનો ઉપયોગ જલભરના સ્વાસ્થ્યનું મૂલ્યાંકન કરવા અને સંચાલન નિર્ણયોને જાણ કરવા માટે થવો જોઈએ. ઉદાહરણ તરીકે, યુરોપિયન યુનિયનનું વોટર ફ્રેમવર્ક ડાયરેક્ટિવ, સભ્ય દેશોમાં ભૂજળ દેખરેખને ફરજિયાત બનાવે છે.
• માંગ વ્યવસ્થાપન: પાણીની માંગ ઘટાડવા માટે વ્યૂહરચનાઓ અમલમાં મૂકો, જેમ કે પાણી-કાર્યક્ષમ સિંચાઈ તકનીકોને પ્રોત્સાહન આપવું, ઘરો અને ઉદ્યોગોમાં જળ સંરક્ષણને પ્રોત્સાહિત કરવું અને પાણીની યોગ્ય કિંમત નિર્ધારિત કરવી. ઓસ્ટ્રેલિયામાં, પાણીની માંગને અસરકારક રીતે સંચાલિત કરવા માટે પાણીના વેપાર અને કિંમત નિર્ધારણ પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે.
• કૃત્રિમ રિચાર્જ: જલભરને ફરીથી ભરવા માટે કૃત્રિમ રિચાર્જ તકનીકોનો ઉપયોગ કરો. આ તકનીકોમાં ઇન્જેક્શન કુવાઓ, ઇન્ફિલ્ટ્રેશન બેસિન અને સંચાલિત જલભર રિચાર્જ (MAR) સિસ્ટમ્સનો સમાવેશ થઈ શકે છે. MAR માં વધારાના સપાટીના પાણી (દા.ત., વરસાદી પાણી અથવા સારવાર કરેલ ગંદા પાણી) ને સંગ્રહ અને પાછળથી ઉપયોગ માટે જલભરમાં વાળવાનો સમાવેશ થાય છે. ઇઝરાયેલ MAR ટેકનોલોજીમાં અગ્રેસર છે અને તેના જળ સંસાધનોને વધારવા માટે તેનો વ્યાપક ઉપયોગ કરે છે.
• પ્રદૂષણ નિવારણ: ભૂજળ પ્રદૂષણને રોકવા માટે પગલાં અમલમાં મૂકો, જેમ કે જંતુનાશકો અને ખાતરોના ઉપયોગનું નિયમન કરવું, ઔદ્યોગિક કચરાના નિકાલ પર કડક નિયમો લાગુ કરવા અને ગટરનું યોગ્ય સંચાલન કરવું. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સનો સુરક્ષિત પીવાના પાણીનો અધિનિયમ પીવાના પાણીના ભૂજળ સ્ત્રોતોના રક્ષણ માટે એક માળખું પૂરું પાડે છે.
• સંકલિત જળ સંસાધન વ્યવસ્થાપન (IWRM): જળ સંસાધન વ્યવસ્થાપન માટે એક સંકલિત અભિગમ અપનાવો જે સપાટીના પાણી અને ભૂજળના આંતરસંબંધને ધ્યાનમાં લે છે. IWRM માં તમામ હિતધારકોની જરૂરિયાતોને ધ્યાનમાં રાખીને, વોટરશેડ સ્તરે તમામ જળ સંસાધનોના સંચાલનનું સંકલન કરવાનો સમાવેશ થાય છે.
• સુધારેલું શાસન અને નિયમન: ભૂજળ નિષ્કર્ષણ અને સંરક્ષણ માટે સ્પષ્ટ અને અમલીકરણ યોગ્ય નિયમો વિકસાવો. જળ અધિકાર પ્રણાલીઓ સ્થાપિત કરો જે ભૂજળ સંસાધનોને વાજબી અને ટકાઉ રીતે ફાળવે છે. ભૂજળ વ્યવસ્થાપનમાં સમુદાયની ભાગીદારીને પ્રોત્સાહન આપો. દક્ષિણ આફ્રિકા જેવા ઘણા દેશોમાં, ભૂજળ વ્યવસ્થાપનના ચોક્કસ પડકારોને પહોંચી વળવા માટે જળ કાયદો વિકસિત થઈ રહ્યો છે.
• ભૂજળ મોડેલિંગ: જલભરના વર્તનનું અનુકરણ કરવા અને વિવિધ સંચાલન દૃશ્યોની અસરોની આગાહી કરવા માટે ભૂજળ મોડેલોનો ઉપયોગ કરો. મોડેલો એવા વિસ્તારોને ઓળખવામાં મદદ કરી શકે છે જે અતિ-નિષ્કર્ષણ અથવા પ્રદૂષણ માટે સંવેદનશીલ છે અને વિવિધ સંચાલન વ્યૂહરચનાઓની અસરકારકતાનું મૂલ્યાંકન કરી શકે છે.
• જાહેર જાગૃતિ અને શિક્ષણ: ભૂજળના મહત્વ અને તેના ટકાઉ સંચાલનની જરૂરિયાત વિશે જાહેર જાગૃતિ વધારો. સમુદાયોને જળ સંરક્ષણ પદ્ધતિઓ અને ભૂજળ પ્રદૂષણના જોખમો વિશે શિક્ષિત કરો. સમુદાય-આધારિત જળ વ્યવસ્થાપન કાર્યક્રમો ટકાઉ ભૂજળના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ખૂબ અસરકારક હોઈ શકે છે.
• તકનીકી પ્રગતિ: ભૂજળ સંશોધન, દેખરેખ અને સારવાર માટે નવી તકનીકોના સંશોધન અને વિકાસમાં રોકાણ કરો. ઉદાહરણ તરીકે, અદ્યતન ભૌગોલિક તકનીકોનો ઉપયોગ જલભરના ગુણધર્મોનો નકશો બનાવવા માટે કરી શકાય છે, અને નવીન સારવાર તકનીકોનો ઉપયોગ ભૂજળમાંથી દૂષકોને દૂર કરવા માટે કરી શકાય છે.

ભૂગર્ભ જળ વ્યવસ્થાપનના વૈશ્વિક ઉદાહરણો

ઘણા દેશો અને પ્રદેશોએ ભૂગર્ભ જળ વ્યવસ્થાપન માટે નવીન અભિગમો અમલમાં મૂક્યા છે:

• ઇઝરાયેલ: જળ વ્યવસ્થાપનમાં વિશ્વમાં અગ્રેસર, ઇઝરાયેલ કૃત્રિમ રિચાર્જ, ડિસેલિનેશન અને પાણીના પુનઃઉપયોગ માટે અદ્યતન તકનીકોનો ઉપયોગ કરે છે. દેશની રાષ્ટ્રીય જળ વાહક પ્રણાલી ઉત્તરથી શુષ્ક દક્ષિણ તરફ પાણીનું સ્થાનાંતરણ કરે છે, અને વ્યાપક MAR પ્રોજેક્ટ્સ ભૂજળ જલભરને ફરીથી ભરવામાં મદદ કરે છે.
• નેધરલેન્ડ્સ: નીચાણવાળા દરિયાકાંઠાના દેશમાં પાણીનું સંચાલન કરવાના પડકારનો સામનો કરીને, નેધરલેન્ડ્સે ડાઇક્સ, ડેમ અને પમ્પિંગ સ્ટેશનો સહિત અત્યાધુનિક જળ વ્યવસ્થાપન માળખું વિકસાવ્યું છે. મીઠા પાણીના સંસાધનોને ખારાશથી બચાવવા માટે સંચાલિત જલભર રિચાર્જનો પણ ઉપયોગ થાય છે.
• ઓસ્ટ્રેલિયા: ઓસ્ટ્રેલિયાએ તેના દુર્લભ જળ સંસાધનોનું સંચાલન કરવા માટે પાણીના વેપાર અને કિંમત નિર્ધારણ પદ્ધતિઓ સહિત વ્યાપક જળ સુધારા અમલમાં મૂક્યા છે. મરે-ડાર્લિંગ બેસિન પ્લાનનો ઉદ્દેશ આ નિર્ણાયક નદી બેસિનના જળ સંસાધનોનું ટકાઉ સંચાલન કરવાનો છે, જે મોટાભાગે ભૂજળ પર આધાર રાખે છે.
• કેલિફોર્નિયા, યુએસએ: ગંભીર દુષ્કાળ અને ભૂજળના ઘટાડાનો સામનો કરી રહેલા કેલિફોર્નિયાએ ટકાઉ ભૂજળ વ્યવસ્થાપન અધિનિયમ (SGMA) ઘડ્યો છે, જે સ્થાનિક એજન્સીઓને ભૂજળ ટકાઉપણું યોજનાઓ વિકસાવવા અને અમલમાં મૂકવાની જરૂરિયાત દર્શાવે છે.
• ભારત: ભારત વૈશ્વિક સ્તરે ભૂજળનો સૌથી મોટો ઉપયોગકર્તા છે. દેશ ભૂજળ રિચાર્જ અને સંરક્ષણને પ્રોત્સાહન આપવા માટે વિવિધ કાર્યક્રમો અમલમાં મૂકી રહ્યું છે, જેમાં વોટરશેડ વિકાસ પ્રોજેક્ટ્સ અને અટલ ભૂજલ યોજના, એક સમુદાય-આગેવાનીવાળી ટકાઉ ભૂજળ વ્યવસ્થાપન કાર્યક્રમનો સમાવેશ થાય છે.

ભૂગર્ભ જળ પ્રણાલીઓનું ભવિષ્ય

ભૂગર્ભ જળ પ્રણાલીઓનું ભવિષ્ય આ સંસાધનોને ટકાઉ રીતે સંચાલિત કરવાની આપણી ક્ષમતા પર આધાર રાખે છે. જેમ જેમ વૈશ્વિક વસ્તી વધતી જાય છે અને આબોહવા પરિવર્તન તીવ્ર બને છે, તેમ પાણીની માંગ વધતી રહેશે. જળ સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા, પર્યાવરણીય તંત્રોનું રક્ષણ કરવા અને ટકાઉ વિકાસને ટેકો આપવા માટે ભૂગર્ભ જળ પ્રણાલીઓનું અસરકારક સંચાલન નિર્ણાયક છે. ઉપર દર્શાવેલ વ્યૂહરચનાઓનો અમલ કરીને અને નવીન તકનીકોને અપનાવીને, આપણે ભવિષ્યની પેઢીઓ માટે આ મહત્વપૂર્ણ સંસાધનોનું રક્ષણ કરી શકીએ છીએ. આ જીવન-ટકાવનારા સંસાધનની સમાન પહોંચ સુનિશ્ચિત કરવા, વધુ ઘટાડો અને દૂષણને રોકવા માટે એક સક્રિય અને વૈશ્વિક સહયોગી અભિગમ સર્વોપરી છે.

નિષ્કર્ષ

ભૂગર્ભ જળ પ્રણાલીઓ વૈશ્વિક જળ ચક્રનો એક નિર્ણાયક ઘટક છે અને માનવ સમાજ અને પર્યાવરણીય તંત્રો માટે એક મહત્વપૂર્ણ સંસાધન છે. જ્યારે આ પ્રણાલીઓ અતિ-નિષ્કર્ષણ, પ્રદૂષણ અને આબોહવા પરિવર્તન સહિત અસંખ્ય પડકારોનો સામનો કરે છે, ત્યારે દેખરેખ, માંગ વ્યવસ્થાપન, કૃત્રિમ રિચાર્જ, પ્રદૂષણ નિવારણ, સંકલિત જળ સંસાધન વ્યવસ્થાપન અને સુધારેલા શાસનના સંયોજન દ્વારા ટકાઉ સંચાલન શક્ય છે. વૈશ્વિક ઉદાહરણોમાંથી શીખીને અને સર્વગ્રાહી અભિગમ અપનાવીને, આપણે ખાતરી કરી શકીએ છીએ કે ભૂગર્ભ જળ પ્રણાલીઓ આવનારી પેઢીઓ માટે પાણીનો વિશ્વસનીય અને ટકાઉ સ્ત્રોત પૂરો પાડવાનું ચાલુ રાખે છે. આ આવશ્યક સંસાધનના સંરક્ષણ અને ટકાઉ ઉપયોગને પ્રાથમિકતા આપવાની જવાબદારી વ્યક્તિઓ, સમુદાયો, સરકારો અને આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓ પર છે.